در نظام حقوقی کشور ما که تحت‌تاثیر فقه شیعه قرار دارد، دو نوع ازدواج به رسمیت شناخته شده است: ازدواج دائم و عقد موقت. ازدواج موقت، همان‌طور که از نامش پیداست، بر خلاف نکاح دائم، برای مدت مشخصی منعقد می‌شود و این مدت تحت محدودیت‌های شرعی یا قانونی نیست.
صیغه موقت در برخی احکام و آثار با ازدواج دائم تفاوت‌هایی دارد. به‌عنوان‌مثال، قانونگذار در قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج دائم را در تمامی موارد الزامی اعلام کرده و برای عدم ثبت آن مجازات تعیین کرده است. اما برای عقد موقت چنین الزامی وجود ندارد. بااین‌حال، در برخی موارد استثنایی طبق قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج موقت نیز الزامی است. در این موارد، سوالی که در جلسات گفتگو با وکیل آنلاین به میان می‌آید این است که برای ثبت صیغه موقت باید به کجا مراجعه کرد؟
عقد موقت چیست؟
در فقه شیعه، یکی از انواع عقد نکاح، عقد موقت یا صیغه است. این نوع قرارداد، بر خلاف عقد دائم، برای یک مدت معین و با مهریه مشخص تنظیم می‌شود و زن و مرد را به عنوان زوج یکدیگر معرفی می‌کند. برای صحت عقد موقت، مهریه و مدت‌زمان آن باید به طور دقیق مشخص شود؛ در غیر این صورت، عقد موقت صحیح نخواهد بود.
برای انعقاد صیغه، تنها کافی است که زن و مرد جمله صیغه را بخوانند تا به ازدواج یکدیگر درآیند و محرمیت ایجاد شود. جمله صیغه می‌تواند از سوی مرد، زن یا وکیل آن‌ها قرائت شود که بسته به اینکه چه کسی آن را می‌خواند، عبارت‌ها متفاوت خواهد بود. برخی مراجع تقلید اجازه خواندن ترجمه فارسی صیغه را نیز داده‌اند.
ثبت ازدواج موقت
ماده 49 قانون حمایت خانواده دو مسئولیت و مجازات را برای مردانی که اقدام به انعقاد عقد نکاح با زنی کرده‌اند، اما آن را در دفتر رسمی ثبت نمی‌کنند، تعیین کرده است:
- مسئولیت اول: زوج موظف است نکاح خود را در دفتر ازدواج ثبت کند.
- مجازات تخلف: در صورت عدم ثبت، مرد ممکن است به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم شود. جزای نقدی درجه پنج بین هشت میلیون تا هجده میلیون تومان و حبس تعزیری درجه هفت شامل حبس از 91 روز تا 6 ماه خواهد بود.
نکته مهم مشاوره حقوقی خانواده در این رابطه این است که این مسئولیت و مجازات به عقد نکاح دائم مربوط می‌شود و به طور کلی شامل ازدواج موقت نمی‌گردد؛ بنابراین، ثبت عقد موقت از نظر قانونی الزامی نیست و عدم ثبت آن نیز تبعات قانونی ندارد، چرا که قانونگذار تنها برای عقد دائم مجازات عدم ثبت را تعیین کرده است.
ثبت ازدواج موقت در شناسنامه
در بخش‌های قبلی، به ثبت ازدواج موقت و شرایط مربوط به آن پرداخته و توضیح دادیم که ثبت صیغه محرمیت میان زوجین چه موارد الزامی دارد و اینکه برای ثبت صیغه موقت به کجا باید مراجعه کرد. همچنین اشاره کردیم که بر خلاف نکاح دائم، ثبت صیغه معمولاً الزامی نیست. اما این اصل در قانون حمایت خانواده با برخی استثنائات مواجه شده است. در این موارد، زوج موظف است نکاح موقت را در دفتر ازدواج ثبت کند و در غیر این صورت، با پیامدهای حقوقی و کیفری روبه‌رو خواهد شد.
سؤالی دیگری که در ارتباط با ثبت صیغه مطرح می‌شود این است که آیا ثبت ازدواج موقت در شناسنامه نیز باید مانند نکاح دائم انجام شود و آیا عدم ثبت آن در شناسنامه به معنای مواجهه شوهر با ضمانت اجرایی قانونی خواهد بود؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که ثبت ازدواج موقت در شناسنامه، تنها زمانی الزامی است که نکاح موقت در دفتر ازدواج ثبت شده باشد؛ بنابراین، ثبت ازدواج موقت در شناسنامه و پیامدهای قانونی آن تابع قوانین مربوط به ثبت صیغه در دفترخانه است.
الزام به ثبت ازدواج موقت
همان‌طور که در بخش قبل بیان شد، به‌طورکلی ثبت ازدواج موقت یا صیغه از نظر قانونی الزامی نیست و به همین دلیل، عدم ثبت آن هیچ‌گونه ضمانت اجرایی نخواهد داشت. بااین‌حال، در برخی موارد خاص طبق قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج موقت اجباری است و در این موارد، قانون الزام به ثبت را تعیین کرده است. مواردی که ثبت ازدواج موقت الزامی است، طبق ماده 21 قانون حمایت خانواده به شرح زیر است:
- در صورتی که زوجه در مدت ازدواج موقت باردار شود.
- اگر ثبت عقد موقت به‌عنوان شرط ضمن عقد ذکر شود.
- در صورتی که طرفین پس از عقد موقت به ثبت آن توافق کنند.
ثبت صیغه نامه
صیغه نامه محضری در واقع یک سند ازدواج است که پس از ثبت آن در محضر توسط سردفتر صادر می‌شود و به زوجین تقدیم می‌گردد. برای صدور دفترچه صیغه نامه، ارائه مدارک لازم و جاری‌شدن خطبه محرمیت ضروری است. اگر ازدواج موقت ثبت شود، مزایای خاصی به همراه خواهد داشت. به‌عنوان‌مثال، اگر زوجه باردار شود، می‌تواند برای فرزند خود شناسنامه دریافت کند. همچنین، ثبت ازدواج موقت باعث می‌شود که این نکاح رسمیت بیشتری پیدا کند.
شرایط و نحوه صدور دفترچه صیغه نامه
در کشور ما، سنت ازدواج به دو روش قابل اجراست. ازدواج دائم که باید حتماً در محضر یا دفترخانه ثبت شود، زیرا در غیر این صورت زوج با مجازات‌های قانونی مانند حبس مواجه خواهد شد. اما برای ازدواج موقت، افرادی که قصد صدور دفترچه صیغه نامه دارند، باید به محضر مراجعه کرده و پس از ارائه مدارک لازم، خطبه محرمیت توسط یک عاقد شرعی جاری شود تا این محرمیت به رسمیت برسد. پس از انجام این مراحل، محضردار هزینه دفترخانه را دریافت کرده و برای زوجین عقدنامه موقت یا صیغه نامه محضری صادر می‌کند.
مدارک لازم برای صدور صیغه نامه
در این قسمت از مقاله، مدارک مورد نیاز برای صدور صیغه نامه را معرفی می‌کنیم:
- کارت ملی و شناسنامه: برای هر دو نفر (زوج و زوجه).
- دو قطعه عکس ۳ در ۴.
- شناسنامه و کارت ملی ولی زوجه: حضور ولی الزامی است، به ویژه در مورد ازدواج موقت دختر باکره.
- طلاق‌نامه یا گواهی فوت همسر: در صورتی که زوجه قبلاً ازدواج کرده باشد.
اهمیت صدور دفترچه صیغه نامه
پس از آشنایی با صیغه نامه محضری و شرایط مربوط به آن، ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که چرا صدور صیغه نامه اهمیت دارد. در پاسخ به این سؤال، می‌توان گفت که دریافت دفترچه صیغه نامه در سه حالت ضروری است:
- توافق برای ثبت عقد: اگر زوج و زوجه در مورد ثبت عقد توافق کرده باشند.
- شرط ضمن عقد: اگر صدور دفترچه صیغه نامه محضری یکی از شرایط ضمن عقد باشد.
- بارداری زوجه: در صورتی که زوجه در طول مدت صیغه موقت باردار شود، قانون زوجین را ملزم به ثبت عقد موقت می‌کند که این امر برای دریافت شناسنامه فرزند ضروری است.
سیاره‌ی آی‌تی