ویروسی شدن اندروید یا دقیق‌تر بگوییم، آلوده شدن گوشی به بدافزارها که انواع زیادی دارند، یکی از مشکلات اساسی کاربران اندروید است که معمولاً ریشه‌ی آن به استفاده‌ی غلط برمی‌گردد. در حقیقت اغلب بدافزارها به صورت آگاهانه توسط کاربر گوشی یا تبلت، نصب می‌شوند. منبع ویروس‌ها ممکن است یک وب‌سایت آلوده، یک کارت حافظه‌ی آلوده و یا یک گوشی دیگر و حتی یک کانال و گروه تلگرام باشد!
در این مقاله به راهکارهایی مفید برای جلوگیری از ویروسی شدن اندروید می‌پردازیم. خوشبختانه اغلب نکات ساده است و نیازی به دانش کامل در مورد سیستم عامل اندروید نیست. با سیاره‌ی آی‌تی همراه شوید تا امنیت گوشی و تبلت اندرویدی خود را بیشتر کنیم.
ویروس و بدافزار در اندروید شامل چه مواردی می‌شود؟
نرم‌افزارهای آلوده یا بدافزار یا به عبارت دیگر Malware به نرم‌افزاری گفته می‌شود که عمداً برای ایجاد مشکلات مختلف نوشته شده است. اغلب کاربران به نرم‌افزار آلوده یا بدافزار، ویروس می‌گویند ولیکن ویروس تنها یکی از انواع بدافزار است. به عنوان مثال بدافزارها ممکن است مشکلات زیر را ایجاد کنند:
- پنجره‌های پاپ‌آپ متعدد در صفحه نمایش داده می‌شود.
- پردازنده و گرافیک و ... به شدت مشغول می‌شود و عملکرد سایر نرم‌افزارها و سیستم عامل بسیار کند می‌شود.
- مرورگر و نرم‌افزارهای دیگر به کندی اجرا می‌شوند و به کندی محتوای صفحات وب را بارگذاری میکنند چرا که بدافزار در حال دانلود بدافزارهای بیشتر و جدیدتر است!
- در مرورگرها نوار ابزار اضافی و جدید نصب می‌شود در حالی که کاربر با زدن تیک‌ها موجب نصبشان نشده است.
- محتوای برخی فایل‌ها تغییر می‌کند و یا فایل‌های اجرایی جدید ساخته می‌شود.
- کرم‌ها که نوعی از بدافزار هستند، مرتباً فایل‌های جدید در فولدرهای مختلف ایجاد میکنند و حتی ممکن است حافظه کاملاً پر شود.
- فولدرها حذف یا مخفی می‌شوند به طوری که دسترسی از روش معمول، ممکن نیست.
- باج‌افزار یا Ransomware نرم‌افزاری است که برخی فایل‌ها یا تمام فایل‌های کاربر را رمزگذاری می‌کند و برای آزاد شدن فایل‌ها باید مبلغی به حساب سازنده واریز کرد و حتی راهی برای آزاد کردن فایل‌ها وجود ندارد!
- ماینرهای آنلاینی که برای استخراج ارزهای دیجیتالی مثل بیت‌کوین طراحی شده‌اند نیز بدافزار محسوب می‌شوند چرا که قدرت پردازشی سیستم کاربر را برای مقاصد خاص و به نفع دیگران استفاده میکنند.
- جاسوس‌افزار یا Spyware به صورت مخفیانه در پس‌زمینه اجرا می‌شود و با استفاده از میکروفون یا دوربین، اطلاعاتی را تهیه کرده و ممکن است به صورت پنهانی وای-فای یا اینترنت سیم‌کارت را فعال کند و اطلاعات را در مکانی که پیش‌بینی شده، آپلود کند!
همان‌طور که می‌بینید ویروس‌ها اثرات بسیاری دارند. از داغ شدن بدنه‌ی گوشی و کند شدن آن گرفته تا دانلود خودکار و نصب شدن اپ‌ها بدون اجازه گرفتن از کاربر، همه و همه از علایم ویروسی شدن گوشی است.
برخی کاربران با مشاهده کردن این علایم سریعاً به این نتیجه می‌رسند که اندروید امنیت ضعیفی دارد و باید از سیستم عامل iOS که روی آيپدها و آیفون‌ها اپل نصب می‌شود و یا از ویندوز فون و حتی از لینوکس استفاده کرد. برخی کاربران نیز با نصب کردن یک آنتی‌ویروس و فایروال معروف، امنیت ناقص را برقرار میکنند و همچنان گوشی یا تبلت‌شان ویروسی می‌شود!
در حقیقت اینکه تصور کنیم راه خودکار و ساده‌ای برای برقراری امنیت وجود دارد، یک برداشت کاملاً اشتباه است. باید کمی مطالعه و تحقیق انجام داد و روش درست استفاده از گوشی یا تبلت اندرویدی را دانست. در این صورت نیازی به آنتی‌ویروس و فلش کردن گوشی نیست و می‌توان تا مدت‌ها بدون مشکل عجیب از اندروید استفاده کرد.
در ادامه به راه‌های برقرار کردن امنیت در Android و روش‌های پیشگیری از ویروسی شدن گوشی یا دقیق‌تر بگوییم، نصب شدن نرم‌افزار آلوده روی گوشی، می‌پردازیم.
استفاده از اپ‌های اصلی: از وب‌سایت‌هایی به جز گوگل پلی، اپ دانلود و نصب نکنید
یکی از منابع اصلی ویروس‌ها و بدافزارهایی که در محصولات اندرویدی شایع می‌شود، این است که کاربران اندروید از Sideloading برای نصب کردن اپ استفاده میکنند. به عبارت دیگر به جای مراجعه به گوگل پلی، اپ‌ها را از سایت‌های دیگر دانلود و نصب میکنند. اپ‌هایی که از طریق شبکه‌های مجازی مثل تلگرام در اختیار عموم قرار می‌گیرد هم ممکن است آلوده باشد. برخی اپ‌ها نیز از کامپیوتر یا گوشی دیگر با کابل یا به کمک بلوتوث و وای-فای روی حافظه‌ی گوشی کپی شده و سپس نصب می‌شود. در هر دو روش ممکن است اپلیکیشنی آلوده در اختیار کاربر قرار بگیرد.
در اندروید ۸ این قابلیت جدید اضافه شده که بتوان اپلیکیشن یک فروشگاه اپ‌های اندرویدی را نصب کرد و آن فروشگاه را جزو منابع سالم تعریف کرد. این ویژگی مفید است اما باید با احتیاط از آن استفاده کرد و در حقیقت به این معنی نیست که گوگل به فروشگاه‌ها و وب‌سایت‌های دیگر اعتماد کرده است بلکه کاربر باید در مورد امنیت و سلامت اپ‌هایی که دانلود می‌کند، تصمیم بگیرد. لذا با احتیاط از سیستم جدید اندروید ۸ استفاده کنید.
توجه کنید که در اندروید ۸ بعد از تپ کردن روی دکمه‌ی Install هر اپ، پیام هشدار به صورت جداگانه نمایش داده می‌شود تا کاربر در مورد هر اپ جدیدی که نصب می‌کند، دقت بیشتری به خرج دهد.
گوگل و برخی وب‌سایت‌های اپ‌های اندروید مثل APK Mirror، مرتباً اپ‌ها را بررسی میکنند تا مشکلی برای تعداد زیادی کاربر به وجود نیاید اما برخی منابع دیگر در این امر جدی نیستند. بنابراین قبل از نصب کردن هر اپلیکیشن جدیدی، به منبعی که اپ را تهیه کرده‌اید و مشخصات اپ مثل حجم فایل و نسخه‌ی آن، دقت کنید.
اگر اطلاعات خوبی در این موارد ندارید و یا زمانی برای تحقیق بیشتر ندارید، بهتر است فقط و فقط از Google Play استفاده کنید.
اپ‌های کرک‌شده نصب نکنید!
توصیه‌های که در مورد منبع اپ و استفاده از گوگل پلی به عنوان منبع اصلی اپ‌های اندروید مطرح کردیم، مخالف استفاده از اپ‌های کرک‌شده است. در حقیقت اپلیکیشنی که کرک‌شده ممکن است مثل اپلیکیشن اصلی نباشد بلکه کدهایی برای خراب‌کاری به آن اضافه شده باشد!
نرم‌افزار و اپلیکیشن کرک‌شده در تمام سیستم عامل‌ها مثل ویندوز و لینوکس و iOS و مکینتاش، خطرناک محسوب می‌شوند هر چند در اغلب موارد مشکلی وجود ندارد. اگر بسیار محتاط هستید و به منبعی که اپلیکیشن کرک‌شده را از آن دانلود کرده‌اید، اعتماد کافی ندارید، بهتر است از نصب کردن این نوع اپ‌ها خودکاری کنید.
به علاوه اگر از منظر اخلاقی به داستان نگاه کنیم، نصب کردن اپلیکیشن کرک‌شده به معنی نادیده گرفتن زحمات سازندگان آن است.
هر اپی که در Google Play قرار گرفته سالم نیست
متأسفانه برخی بدافزارها و ویروس‌ها در فروشگاه رسمی اپ‌های اندروید یعنی گوگل پلی قرار داده می‌شود. این اتفاق در App Store اپل و Microsoft Store نیز رخ می‌دهد اما با توجه به کمتر بودن اپ‌ها و مراحل طولانی‌تر و سخت‌تر دریافت مجوز انتشار، کمتر است.
به عنوان مثال مسنجر محبوب Whatsapp در گذشته به صورت یک اپلیکیشن تقلبی در Play Store قرار گرفته است و حتی نام سازنده و مشخصات اپلیکیشن شبیه به نسخه‌ی اصلی بوده است.
در مورد این اپلیکیشن‌ها باید بروزرسانی مرتب و همین‌طور توجه به سطح دسترسی اپ را دقیق‌تر بررسی کرد. به عنوان مثال یک اپلیکیشن پیام‌رسان که فاقد قابلیت چت ویدیویی است، نباید در مورد دسترسی به دوربین سوال کند و همین‌طور اپی برای ارسال ایمیل، نیازی به دسترسی به میکروفون یا دوربین و یا موقعیت مکانی (GPS) ندارد.
همواره رام اندروید خود را بروزرسانی کنید
سیستم عامل‌ها در طول تاریخ بارها و بارها به دلیل کشف حفره‌های امنیتی با ارایه‌ی آپدیت‌های جدید امن شده‌اند اما امنیت مسأله‌ای نسبی بوده است، چرا که پس از مدتی، حفره‌های امنیتی جدیدی کشف شده و سازنده برای بروزرسانی اقدام کرده است.
توصیه‌ای که به همه‌ی کاربران وسایل هوشمند امروزی می‌شود این است که همواره سیستم عامل را بروز کنند. برخی بروزرسانی‌ها چند ده مگابایت است و برخی دیگر چند صد مگابایت. ممکن است در یک بروزرسانی سبک و کوچک، چند باگ امنیتی اخیر، موضوع اصلی باشد و ممکن است در یک بروزرسانی اساسی، موضوع اصلی قابلیت‌های سیستم عامل باشد. اگر اینترنت سریع و ارزان در اختیار ندارید، در مورد تغییراتی که با نصب کردن بروزرسانی جدید ایجاد می‌شود، جست‌وجو کنید و بررسی کنید که موضوع امنیت هم موردتوجه بوده یا خیر.
سازندگان گوشی‌ها و تبلت‌های اندرویدی معمولاً برای محصولات قدیمی بروزرسانی ارایه نمی‌کنند و به همین جهت است که گوشی‌ها و تبلت‌های قدیمی معمولاً امنیت بهتری نسبت به محصولات قدیمی دارند.
توصیه‌ای که در مورد این وسایل قدیمی‌تر می‌توان کرد این است که اپلیکیشن‌ها را بروزرسانی کنید و در صورت امکان از رام‌های کاستوم استفاده کنید.
به زودی در سیاره‌ی آی‌تی روش نصب کردن رام‌های کاستوم روی محصولات محبوب بازار گوشی و تبلت را آموزش می‌دهیم. لذا سیاره‌ی آی‌تی را در شبکه‌های مجازی مثل تلگرام و یا از طریق فید دنبال کنید.
howtogeekسیاره‌ی آی‌تی