بازار ارزهای دیجیتال از سال ۲۰۰۹ با معرفی بیت کوین وارد مرحله‌ای تازه از تحول مالی شد. بیت کوین به‌عنوان نخستین ارز دیجیتال غیرمتمرکز، استانداردی برای سایر رمزارزها ایجاد کرد. پس از آن، صدها و حتی هزاران ارز دیجیتال دیگر به وجود آمدند که به‌طور کلی با عنوان «آلت کوین» شناخته می‌شوند. هرچند بسیاری از این آلت کوین‌ها تلاش کرده‌اند با نوآوری‌های فنی، بهبود سرعت تراکنش‌ها یا کاهش کارمزدها از بیت کوین پیشی بگیرند، اما تفاوت‌های بنیادی میان آن‌ها وجود دارد که شناخت آن‌ها برای سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران ضروری است.
بررسی ماهیت و چارچوب مفهومی بیت کوین و آلت کوین‌ها
بیت کوین نخستین رمزارزی است که بر پایه فناوری بلاک‌چین ساخته شد و هدف آن ایجاد یک سیستم پرداخت همتا‌به‌همتا بدون نیاز به واسطه‌های مالی است. ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیت کوین، در وایت‌پیپر خود در سال ۲۰۰۸ نوشت: «یک سیستم پولی الکترونیکی همتا‌به‌همتا، امکان ارسال مستقیم پرداخت‌ها از یک طرف به طرف دیگر را بدون نیاز به یک موسسه مالی فراهم می‌کند.»
آلت کوین‌ها شامل تمام ارزهای دیجیتال به‌جز بیت کوین هستند. این گروه می‌تواند شامل پروژه‌هایی مانند اتریوم، کاردانو، سولانا و هزاران توکن دیگر باشد. هدف آن‌ها ممکن است مشابه بیت کوین باشد، اما بسیاری از آلت کوین‌ها با تغییر الگوریتم اجماع، افزایش مقیاس‌پذیری یا افزودن قابلیت قراردادهای هوشمند، سعی کرده‌اند محدودیت‌های بیت کوین را کاهش دهند. برای مثال، قیمت بیت کوین معمولا به‌عنوان شاخص اصلی وضعیت کلی بازار رمزارزها در نظر گرفته می‌شود، درحالی‌که قیمت آلت کوین‌ها وابستگی بالایی به حرکت بیت کوین دارد، اما نوسانات آن‌ها اغلب شدیدتر است.
تفاوت های فنی و ساختاری بین بیت کوین و آلت کوین
از نظر فنی، بیت کوین از الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کند که امنیت بالایی دارد اما مصرف انرژی آن زیاد است. بسیاری از آلت کوین‌ها مانند کاردانو یا سولانا از الگوریتم اثبات سهام (Proof of Stake) یا نسخه‌های ترکیبی آن بهره می‌برند تا هم مقیاس‌پذیری بالاتری داشته باشند و هم مصرف انرژی را کاهش دهند.
همچنین بیت کوین بیشتر به‌عنوان یک ذخیره ارزش و ابزار انتقال دارایی شناخته می‌شود، درحالی‌که برخی آلت کوین‌ها علاوه‌بر این نقش، قابلیت‌های دیگری مانند اجرای قراردادهای هوشمند (اتریوم) یا پردازش تراکنش‌های سریع در حوزه پرداخت‌های خرد (لایت‌کوین) را دارند. بر اساس گزارش CoinMarketCap در سال 2025، بیت کوین حدود ۵۱٪ از ارزش کل بازار رمزارزها را به خود اختصاص داده است، درحالی‌که باقی سهم بین هزاران آلت کوین تقسیم شده است.
ریسک خرید و نوسان قیمتی میان آلت کوین و بیت کوین
بیت کوین با وجود نوسان بالا، به‌دلیل سابقه طولانی‌تر و پذیرش گسترده‌تر، از دید بسیاری از سرمایه‌گذاران یک دارایی نسبتا باثبات‌تر نسبت به آلت کوین‌ها محسوب می‌شود. آلت کوین‌ها به‌دلیل حجم بازار کمتر، حساسیت بیشتری به اخبار، تغییرات قانون‌گذاری و فعالیت‌های سفته‌بازانه دارند. این موضوع باعث می‌شود که فرصت سودآوری آن‌ها بالا باشد، اما ریسک از دست دادن سرمایه نیز بیشتر است.
به‌عنوان نمونه، در سال ۲۰۲۱، بیت کوین از اوج ۶۹ هزار دلار به حدود ۳۵ هزار دلار کاهش یافت (بیش از ۴۹٪ افت)، اما برخی آلت کوین‌ها در همان بازه بیش از ۸۰٪ ارزش خود را از دست دادند.
چشم انداز آینده میان آلت کوین‌ها و بیت کوین
بیت کوین به‌دلیل جایگاه پیشگامانه، امنیت شبکه و محدودیت عرضه (۲۱ میلیون واحد) احتمالا همچنان نقش اصلی را در بازار حفظ خواهد کرد. آلت کوین‌ها نیز با توسعه کاربردهای نوین مانند DeFi، NFT و متاورس می‌توانند سهم بیشتری از بازار را جذب کنند، اما وابستگی روانی و قیمتی آن‌ها به بیت کوین در کوتاه‌مدت ادامه‌دار خواهد بود.
در نهایت، می‌توان گفت بیت کوین به‌عنوان «طلای دیجیتال» و آلت کوین‌ها به‌عنوان «نوآوران عرصه بلاک‌چین» هر دو نقش مکمل و گاه رقابتی در اکوسیستم ارزهای دیجیتال دارند.
سیاره‌ی آی‌تی