حین نصب کردن بازی‌های ویندوز، معمولاً یکی از گزینه‌ها این است که دایرکت‌ایکس نیز شود. شاید DirectX را جداگانه نصب کرده باشید و این سوال برایتان به وجود آمده که چرا به همراه هر بازی، DirectX نیز نصب می‌شود؟ آیا واقعاً به نصب کردن DirectX پس از نصب هر بازی جدیدی نیاز است و تداخلی به وجود نمی‌آید؟
در ادامه به کاربرد DirectX در بازی‌ها می‌پردازیم و به این سوال پاسخ می‌دهیم که چرا سازندگان بازی، همواره کتابخانه‌های دایرکت‌ایکس را به همراه بسته‌ی نصب بازی ارایه میکنند؟
DirectX چیست و چه کاربردی در بازی‌ها و نرم‌افزارهای گرافیکی دارد؟
دایرکت‌ایکس مایکروسافت، مجموعه‌ای از کتابخانه‌های مفید برای برنامه‌نویسانی است که می‌خواهند امور مرتبط با بازی را به سرعت انجام دهند. به عنوان مثال Direct3D کتابخانه‌ای برای امور سه‌بعدی است و بخشی از دایرکت‌ایکس است. دایرکت‌ایکس برای ویدیو، مالتی‌مدیا، صدا، گیم‌پد و دیگر کنترلرها نیز کتابخانه‌هایی دارد و کار برنامه‌نویسان را ساده می‌کند.
در همه‌ی بازی‌ها از دایرکت‌ایکس استفاده نمی‌شود بلکه برنامه‌نویس می‌تواند از OpenGL یا نسخه‌ی جدید آن، Vulkan نیز استفاده کند که واسط برنامه‌نویسی جامعی است و در پلتفرم‌هایی غیر از ویندوز مثل لینوکس و اندروید هم کاربرد دارد.
دایرکت‌ایکس نه تنها در بازی‌ها بلکه در اپلیکیشن‌هایی مثل ویدیو پلیرها و نرم‌افزارهای طراحی سه‌بعدی، کاربرد دارد.
نسخه‌های مختلف ویندوز از نسخه‌های مختلف دایرکت‌ایکس پشتیبانی میکنند
ویندوز ۷ کتابخانه‌های دایرکت‌ایکس ۱۱ را شامل می‌شد و ویندوز ۱۰ از دایرکت‌ایکس ۱۲ بهره می‌برد. برنامه‌نویس حین طراحی بازی یا نرم‌افزار، می‌تواند نسخه‌ی دایرکت‌ایکس را انتخاب کند و در نهایت بازی جدیدی که مبتنی بر دایرکت‌ایکس ۱۱ طراحی شده، در ویندوز XP اجرا نمی‌شود و یا با غیرفعال کردن برخی ویژگی‌های گرافیکی اجرا می‌شود.
برای بررسی اینکه نسخه‌ی DirectX پشتیبانی شده توسط سیستم چیست، می‌توانید از ابزار DirectX Diagnostic Tool ویندوز استفاده کنید. کافی است کلید ترکیبی Windows + R را فشار داده و عبارت dxdiag را وارد کرده و کلید Enter را فشار دهید. پنجره‌ای نمایان می‌شود، OK را فشار دهید و به صفحه‌ی زیر می‌رسید:
آیا نصب DirectX در ویندوز، ضروری است؟
اگر دایرکت‌ایکس در ویندوزهای مختلف موجود است، چرا باید آن را نصب کرد و چرا به همراه بازی‌ها ارایه می‌شود؟
توجه کنید که دایرکت‌ایکس مجموعه‌ای از کتابخانه‌های برنامه‌نویسی است که ممکن است در یک بازی خاص، از تعدادی استفاده شود. به عنوان مثال ممکن است سازنده‌ی بازی از d3ddx10_43.dll که یک لایبرری نسبتاً جدید است استفاده کند و نه نسخه‌ی قدیمی‌تری مثل d3ddx10_38.dll. این فایل‌ها جزو فایل‌های سیستمی ویندوز هستند و در مسیر زیر قرار می‌گیرند.
C:\Windows\System32
برای اجرای صحیح بازی می‌بایست نسخه‌ی ۴۳ موجود باشد و بدون آن احتمالاً با اروری قرمزرنگ روبرو می‌شوید و می‌بایست بسته‌ی بروزرسانی دایرکت‌ایکس را دانلود و نصب کنید.
توجه کنید که در نگارش ۶۴ بیتی سیستم عامل ویندوز، کتابخانه‌های مشابه ۶۴ بیتی نیز موجود هستند و مسیرشان پوشه‌ی زیر است:
C:\Windows\SysWOW64
چرا به همراه هر بازی جدیدی می‌بایست DirectX را نصب کرد؟
مایکروسافت در ویندوز ۱۰، کتابخانه‌های جدید دایرکت‌ایکس را گنجانده اما کتابخانه‌های قدیمی که شاید در بازی‌های امروزی به کار نروند را به ویندوز اضافه نکرده است. بنابراین سازندگان بازی در صورت نیاز می‌توانند لایبرری‌های مربوطه را به همراه بازی منتشر کنند و کاربر نصب کند. به علاوه سیستم عامل ۳۲ بیتی به کتابخانه‌های ۳۲ بیتی نیاز دارد و سیستم عامل ۶۴ بیتی به کتابخانه‌های ۶۴ بیتی.
بنابراین روشن است که چرا به همراه بازی‌های مختلف، بسته‌ی نصب دایرکت‌ایکس ارایه می‌شود و معمولاً این بسته، نسخه‌ی کامل نیست و کم‌حجم‌تر است.
برای اطمینان از اینکه لایبرری‌ها به صورت کامل نصب شده‌اند، چاره‌ای جز نصب بسته‌ی کامل وجود ندارد و به ندرت موردی می‌بینیم که نیازمند فایل‌های دیگری باشد. بسته‌ی کامل دایرکت‌ایکس حجمی کمتر از ۱۰۰ مگابایت دارد و پس از استخراج فایل زیپ مربوطه، می‌بایست فایل اجرایی DXSETUP.exe را اجرا کرد تا کتابخانه‌ها در مسیرهای موردبحث در فولدر ویندوز، نصب شوند.
آیا حذف فایل‌های DirectX ممکن است و مشکلی به وجود نمی‌آید؟
کتابخانه‌های دایرکت‌ایکسی که در مسیرهای یاد شده موجود هستند، توسط بازی‌های مختلف و نرم‌افزارهای گرافیکی نصب شده‌اند. بدیهی است که حذف این فایل‌های سیستمی، مشکل‌ساز می‌شود و ممکن است بازی یا برنامه‌های مختلف، کرش کنند یا به کلی اجرا نشوند و در همان لحظه‌ی شروع، پیام خطا نمایان شود.
متأسفانه راهی برای بررسی اینکه کدام کتابخانه به کدام نرم‌افزار یا بازی مربوط می‌شود، وجود ندارد و این یعنی حذف حتی یکی از فایل‌های دایرکت‌ایکس نیز ممکن نیست.
اگر واقعاً بهینه‌سازی درایو ویندوز و حذف کتابخانه‌های اضافی هدف شماست، بهترین کار نصب مجدد ویندوز است. با حذف کردن فایل‌ها و نصب مجدد دایرکت‌ایکس، معمولاً مشکلات اجرای بازی‌ها و نرم‌افزارهای گرافیکی حل نمی‌شود و در حقیقت نیازی به حذف کردن کتابخانه‌های دایرکت‌ایکس وجود ندارد.
سیاره‌ی آی‌تی