یکی از سوژه‌های جالب عکاسی، آسمان شب و عکاسی از مسیر حرکت ستارگان یا به زبان دیگر Star Trails است. با توجه به چرخش دائمی کره‌ی زمین، مسیر حرکت ستاره‌ها در طول شب تقریباً دایره‌ای است و اگر عکسی با پرتوگیری طولانی تهیه کنید که مسیر حرکت ستاره‌ها در آن مشخص باشد، عکس جالب و خیال‌انگیزی خواهد بود.
در این مقاله به روش عکس گرفتن از مسیر حرکت ستارگان در آسمان شب و تنظیمات و تجهیزات لازم می‌پردازیم که نمونه‌ای از آن را مشاهده میکنید. با سیاره‌ی آی‌تی همراه شوید تا نکات کلی و مهم در این نوع خاص عکاسی حرفه‌ای را بررسی کنیم.
اگر عکاس نباشید با دیدن عکس‌هایی که هزاران دایره‌ی رنگارنگ در آسمان شب را نشان می‌دهند، تصور میکنید که این عکس‌ها محصول فتوشاپی است و واقعیت ندارد و یا با تجهیزات ویژه‌ای ثبت شده است اما در واقع این عکس‌ها واقعی است و تجهیزات خاص و عجیبی برای این نوع عکاسی استفاده نشده است. در ادامه به معرفی تجهیزات لازم می‌پردازیم.
برای عکاسی از مسیر ستارگان در آسمان شب چه دوربین و وسایلی لازم است؟
- اولین نیاز یک دوربین است که قابلیت تنظیم پرتوگیری یا Exposure به صورت دستی داشته باشد. توجه کنید که اکسپوژر یا میزان جذب نور متناسب با گشادگی دریچه‌ی دیافراگم و همین‌طور مدت زمان شاتر است. هر چه زمان باز ماندن شاتر بیشتر باشد، روشنایی بیشتری جذب می‌شود. بهتر است دوربین دارای حالت Bulb Mode برای عکاسی باشد.
- دومین مورد یک لنز زاویه باز است. البته اگر لنزی با فاصله‌ی کانونی معمولی داشته باشید هم مشکلی وجود ندارد و صرفاً زاویه‌ی دید دوربین کمتر می‌شود. بهتر است لنز زاویه باز باشد تا بخش وسیعی از آسمان در عکس ثبت شود.
- سه‌پایه برای عکاسی از مسیر ستارگان ضروری است چرا که باید دوربین کاملاً ثابت و بی‌لرزش باشد به خصوص که قرار است چند ساعتی پرتوگیری انجام شود و از موقعیت ستارگان در ساعت‌های مختلف عکس گرفته شود.
- فاصله‌سنج یا intervalometer که در اغلب دوربین‌های مدرن امروزی وجود دارد و البته به صورت مجزا نیز فروخته می‌شود. با فاصله‌سنج می‌توانید اکسپوژر یا پرتوگیری را از پیش تنظیم کنید.
چگونه از مسیر ستارگان یا Star Trail عکس بگیریم؟
روش بهینه برای عکس گرفتن از مسیر ستارگان در آسمان شب این است که از دوربین دیجیتال برای ثبت کردن عکس‌های متعدد در ساعت‌های مختلف استفاده کنید و سپس عکس‌ها را روی هم بگذارید و به اصلاح سراغ ترکیب عکس‌ها با استفاده از فتوشاپ و نرم‌افزارهای ساده‌تر بروید. برای ثبت کردن موقعیت ستاره‌ها در ساعت‌های مختلف، با توجه به تاریکی آسمان شب می‌بایست زمان شاتر را ۳۰ ثانیه یا بیشتر انتخاب کنید چرا که در غیر این صورت محل ستاره‌ها در عکس‌ها مشخص نمی‌شود.
روش دوم که معمولاً نتیجه‌ی آن به خوبی روش موردبحث نیست این است که یک عکس با پرتوگیری بسیار طولانی تهیه کنید که نیاز به دوربین خاص‌تری دارد و متأسفانه ردپای ستارگان در آسمان شب را به خوبی به تصویر نمی‌کشد.
برای اینکه دوربین بدون هیچ حرکتی عکس‌های متعدد را در ساعت‌های مختلف بگیرد، از سه‌پایه و همین‌طور فاصله‌سنج استفاده می‌شود. به این ترتیب عکاس به دوربین دست نمی‌زند و همه‌‌چیز کاملاً پایدار و خودکار انجام می‌شود.
میزان گشادگی نسبی دیافراگم یا Aperture و همین‌طور ISO یا حساسیت نورسنجی نیز با قرار دادن دوربین در حالت Bulb Mode یا در صورت عدم وجود این حالت، استفاده از حالت عکاسی Manual و تنظیمات دستی، تنظیم می‌شود.
نکته‌ی دیگر این است که برای قرار دادن مرکز دوایر مسیر ستارگان در عکس، می‌بایست دوربین تقریباً به سمت قطب جنوب آسمانی قرار بگیرد که البته سلیقه‌ای است و شاید ترجیح بدهید که مرکز دوایر را در عکس نداشته باشید! اما توجه کنید که هر چقدر دوربین از جهت قطب جنوب آسمانی منحرف شود، دایره‌ها از نظر وضوح ضعیف‌تر می‌شوند.
زمان عکاسی نیز بسیار مهم است، معمولاً برای عکاسی از ستارگان و آسمان شب باید کمی از شهرها دور شد تا آسمان شب کاملاً تاریک باشد و اثر روشنایی‌های شهر در آن وجود نداشته باشد. اما اگر روزی را انتخاب کنید که قرص ماه در آسمان شب کامل است هم یک مانع بزرگ خواهید داشت. اما صبر کنید و در روزهای کاملاً بدون ماه عکاسی نکنید!
در عکاسی از مسیر ستارگان در آسمان شب، برای خیال‌انگیز شدن عکسی که می‌گیرید باید بخشی از محیط پیرامون مثل یک کلبه‌ی قدیمی یا چند درخت زیبا که شکل عجیبی دارند و یا چند صخره‌ی عجیب و غریب را هم در عکس قرار دهید! در این صورت روشنایی ماه کمک زیادی به شما خواهد کرد. البته اگر روشنایی ماه کافی نباشد، احتمالاً به یک چراغ قوه‌ی قوی یا لامپ‌های کم‌مصرف و منبع تغذیه نیاز پیدا میکنید و باید چند ساعتی پیش‌زمینه‌ی تصویر را اندکی روشن کنید.
می‌توانید در شروع عکاسی که ساعت ۹ و ۱۰ شب است، از روشنایی ماه برای روشن کردن پیش‌زمینه‌ی تصویر کمک بگیرید و زمانی که موقعیت ماه پس از چند ساعت تغییر کرد و روشنایی پیش‌زمینه‌ی تصویر کم شد، از روشنایی مصنوعی چراغ قوه استفاده کنید و یا برعکس این کار را انجام دهید و ابتدا با روشنایی مصنوعی و سپس با روشنایی ماه به روشن کردن پیش‌زمینه بپردازید.
اگر حوصله کنید و مهارت‌های فتوشاپی داشته باشید، می‌توانید پیش‌زمینه را از تصویر دیگری استخراج کرده و به عکاسی خود بیافزایید.
معمولاً باید آسمان شب کاملاً صاف باشد اما گاهی ابرهای کوچک در گذر زمان مسیر جالبی در عکس‌ها طی می‌کنند. باید کمی خلاقیت به خرج داد!
چک‌لیست موارد مهم در عکاسی از ستارگان شب
- وضعیت جوی را از سایت‌های مختلف چک کنید و مطمئن شوید که آسمان شب کاملاً صاف و عاری از ابرها خواهد بود. وزش باد مطلوب نیست و علاوه بر وضعیت جوی باید به زمان بالا آمدن ماه نیز توجه داشته باشید.
- برای عکاسی موقعیتی را انتخاب کنید که حداقل ۱ ساعت با شهرهای بزرگ فاصله داشته باشد و روشنایی‌ها در آن ناحیه بسیار کم باشد و از طرفی هوا تمیز و بدون گردوغبار باشد.
- قابلیت کاهش نویز حین پرتوگیری طولانی یا Long Exposure Noise Reduction دوربین خود را غیرفعال کنید چرا که مسیر حرکت ستارگان را پر از فاصله‌های بزرگ و عجیب خواهد کرد!
- لباس گرم و خوراکی‌های لازم برای اقامت چندساعته در طبیعت را فراموش نکنید.
- تعدادی باتری اضافی برای چراغ قوه همراه داشته باشید و شارژ باتری دوربین را نیز بررسی کنید که کامل باشد.
تنظیمات دوربین برای عکاسی از مسیر حرکت ستارگان
فوکوس کردن در تاریکی شب کار مشکلی است و نباید از فوکوس خودکار استفاده کرد. بهتر است فوکوس را روی حالت دستی یا Manual یا به اختصار MF قرار دهید و روی بی‌نهایت فوکوس کنید تا ستاره‌ها واضح‌تر ثبت شوند. برای فوکوس کردن روی اجسام و درختان یا صخره‌های پیش‌زمینه‌ی تصویر نیز می‌توانید ابتدا با چراغ قوه نقطه‌ای را کاملاً روشن کنید و فوکوس را تنظیم کنید و از این پس به فوکوس دوربین دست نزنید. برای فوکوس کردن روی ستارگان می‌توانید روی یکی از ستاره‌های پرنور زوم کرده و فوکوس را تنظیم کنید ولیکن معمولاً استفاده از فوکوس بی‌نهایت ساده و مطلوب است.
تنظیمات مثلث عکاسی بسته به محیطی که در نظر گرفته‌اید انتخاب می‌شود. معمولاً گشادگی نسبی دیافراگم برای جذب هر چه بیشتر روشنایی، بین F/2 تا F/4 تنظیم می‌شود. مقدار ISO نیز بین ۸۰۰ تا ۱۶۰۰ واحد انتخاب می‌شود. در واقع در این نوع عکاسی از آسمان شب، مقدار حساسیت نورسنجی یا ISO نباید بسیار بالا باشد چرا که نویز اضافی افزایش پیدا می‌کند و مطلوب نیست.
در شروع کار لازم است عکس‌های تستی با ایزوی بسیار بالا یا در واقع حداکثر بگیرید و مدت زمان شاتر را پایین‌تر انتخاب کنید. اگر روشنایی کم بود، زمان شاتر را بیشتر کنید. زمانی که روشنایی عکس کافی به نظر می‌رسد، ایزو را از حالت حداکثری به عدد ۸۰۰ یا ۱۶۰۰ واحد کاهش دهید و در مقابل زمان شاتر را به همان نسبت افزایش دهد.
به عنوان مثال اگر با ISO 25600 و زمان شاتر ۲ ثانیه، روشنایی کافی بوده و ستاره‌ها کم و بیش در حد دیده می‌شوند، ایزو را به ۸۰۰ کاهش دهید که ۳۲ برابر کمتر است و در مقابل زمان شاتر را در عدد ۳۲ ضرب کنید که چیزی در حد یک دقیقه خواهد شد.
برای عکاسی کردن پیاپی می‌توانید از کابل رها کردن شاتر استفاده کنید که نیاز به فشار دادن دکمه‌ی شاتر دوربین را از بین می‌برد و این یعنی ثابت و بدون لرزش بودن دوربین. هر عکس با زمان شاتری در حد ۳۰ ثانیه و بیشتر گرفته می‌شود، بنابراین در هر ساعت ۱۲۰ عکس از آسمان شب ثبت می‌شود. برخی دوربین‌ها محدودیت ۱۰۰ تصویر پشت سر هم دارند و لذا باید پس از مدتی مجدداً شاتر را فشار دهید تا عکاسی کردن پیاپی برای ۱۰۰ تصویر بعدی آغاز شود. به جای این روش می‌توانید از فاصله‌سنج استفاده کنید تا به صورت خودکار و پیوسته شاتر را فعال کند.
ترکیب کردن تصاویر پس از عکاسی
بهترین روش برای ترکیب کردن و روی هم قرار دادن عکس‌هایی که از آسمان شب گرفته‌اید این است که از نرم‌افزارهای حرفه‌ای ویرایش عکس مثل Adobe Photoshop یا GIMP استفاده کنید. در این صورت روی تک‌تک عکس‌ها و نحوه‌ی ترکیب یا Blend کنترل کامل خواهید داشت.
برای ترکیب سریع‌تر و ساده‌تر، نرم‌افزارهای دیگری نیز وجود دارد، کافی است در مورد ترکیب تصاویر برای به تصویر کشیدن مسیر حرکت ستارگان آسمان شب یا Star Trails گوگل کنید و نرم‌افزارهای رایگان مختلفی که موجود است را تست و بررسی کنید.
یکی از معروف‌ترین گزینه‌ها برای ترکیب تصاویر آسمان شب، نرم‌افزار رایگانی به اسم StarStax است.
از دیگر نرم‌افزارهای مفید برای این کار، می‌توان به Startrails اشاره کرد که استفاده از آن بسیار ساده است.
تجربیات خود در عکاسی از آسمان شب را در بخش نظرات با ما و خوانندگان سیاره‌ی آی‌تی در میان بگذارید.