کاربران ویندوز برای چک کردن سرعت رم DDR5 یا DDR4 و نسل‌های قدیمی‌تر می‌توانند از Task Manager ویندوز ۱۱ یا ویندوز 10 استفاده کنند. نیازی به نصب برنامه اضافی نیست. در گذشته سرعت رم بر حسب مگاهرتز در تاسک منیجر ویندوز نمایش داده میشد اما در آپدیت‌های بعدی ویندوز ۱۱ قرار است به جای ذکر فرکانس رم DDR3 و DDR4 و نسل‌های جدیدتر، از واحد MT/s یا مگا ترنسفر بر ثانیه استفاده شود که شاید گیج‌کننده باشد.
در ادامه مطلب به تفاوت MHz با MT/s در مقال سرعت رم می‌پردازیم. با سیاره آی‌تی در ادامه مطلب همراه شوید.
فرکانس رم رو از کجا بفهمیم؟
خلاصه بگوییم: کافی است دو کلید Ctrl + Shift را نگه دارید و Esc را فشار دهید تا تاسک منیجر ویندوز باز شود. سپس روی تب Performance و در ادامه روی Memory کلیک کنید تا مقدار و سرعت رم نمایان شود.
روش فوق هم در ویندوز 10 و ویندوز 8 کاربرد دارد و هم برای کاربر ویندوز 11 کاربردی است. البته در ویندوز ۱۱ طراحی تاسک منیجر کمی تغییر کرده است و همان‌طور که در تصویر ابتدای مقاله مشاهده می‌کنید، حتی تم تاریک برای تاسک منیجر طراحی شده است. در تاسک منیجر ویندوز ۱۱ تب‌ها در ستون کناری نمایش داده می‌شود در حالی که در گذشته تب‌ها در بالای پنجره موجود بود.
همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید اطلاعاتی مثل ظرفیت کل رم سیستم و مقداری از رم که در حال حاضر استفاده و اشغال شده است و همین‌طور تعداد اسلات‌های رم پر شده در تاسک منیجر نمایش داده می‌شود. سرعت رم نیز بر حسب مگاهرتز نمایش داده می‌شود. البته اشاره‌ای به نوع رم نشده است و برای فهمیدن نوع رم به برنامه‌های تخصصی‌تر نیاز دارید.
فرق MT/s با MHz در سرعت رم چیست؟
خلاصه بگوییم: مگاهرتز فرکانس کاری رم را بیان می‌کند در حالی که پهنای باند یا سرعت انتقال اطلاعات بسته به اینکه رم در هر سیکل کلاک چند عمل انتقال انجام می‌دهد متفاوت است. در DDR دو عمل و در حافظه GDDR5X یا GDDR6 که در کارت گرافیک به کار می‌رود، ۴ عمل در هر سیکل انجام می‌شود.
و اما توضیحات کامل‌تر: در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ که رم‌ها تکنولوژی ساده‌تری داشتند و از رم SDRAM استفاده میشد، در هر سیکل کلاک یک عمل انتقال داده انجام میشد و در نتیجه اگر سرعت رم 100 مگاهرتز بود، 100 میلیون عمل انتقال داده در یک ثانیه انجام میشد.
بعدها با پیشرفت تکنولوژی رم و ظهور رم‌های DDR، در یک سیکل کلاک ۲ عمل انتقال امکان‌پذیر شد. این رویه تا سال 2024 که رم‌های DDR5 در کامپیوترها متداول شده، ادامه دارد. در واقع DDR مخفف Double Data Rate است.
اما نوع دیگر رم که در کارت گرافیک‌های رده اول به کار می‌رود، نوع GDDR5X و GDDR6 است. در این نوع رم‌ها در یک سیکل ۴ عمل انتقال داده انجام می‌شود و در واقع QDR یا Quad Data Rate است.
توجه کنید که در ارزیابی پهنای باند حافظه، باید تعداد عمل انتقال داده در یک ثانیه را در پهنای باس رم ضرب کرد. پهنای باس حافظه رم ویدیویی کارت گرافیک معمولاً بالاتر از پهنای باس کنترلر رم پردازنده است.
اشتباه متداول عموم کاربران این است که فکر می‌کنند رم GDDR5X با سرعت ۲ گیگاهرتز، پهنای باند برابر با رم DDR5 نصب شده روی مادربورد دارد در حالی که پهنای باند آن حتی در صورت مساوی بودن پهنای باس، بیشتر است.
تفاوت دیگری که در تاسک منیجر ویندوز 11 با شماره ساخت 22635.3570 مشاهده می‌کنیم، تغییر کردن واحد سرعت رم است. به این معنی که به جای نمایش فرکانس رم ddr3 و DDR و سایر نسل‌ها، از واحد دیگری به اسم MT/s استفاده می‌شود.
بنابراین مایکروسافت برای جلوگیری از اشتباه متداول عمومی کاربران تصمیم گرفته که در تاسک منیجر تعداد عمل در ثانیه را به جای سرعت رم بر حسب مگاهرتز نمایش دهد که مفهوم دقیق‌تری است و پهنای باند یا سرعت انتقال داده در رم را به درستی بیان می‌کند.
تاثیر فرکانس رم در بازی و برنامه‌ها چقدر است؟
در خرید سیستم گیمینگ، مقدار و سرعت رم چندان مهم نیست و بهتر است هزینه‌ی اضافی روی کارت گرافیک صرف شود. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۴ خرید ۱۶ گیگابایت رم با سرعت نه چندان عالی از نوع DDR4 یا DDR5 برای اغلب بازی‌ها کافی است و نیازی به خرید ۳۲ گیگابایت رم از نوع اورکلاک شده و در واقع دارای فرکانس بالا وجود ندارد. در واقع سرعت رم ddr4 که معمولاً ۳۲۰۰ مگاهرتز و بالاتر است، کفایت می‌کند.
اما به طور کلی در بعضی از برنامه‌ها و معمولاً در بازی‌ها، اگر رم سیستم از نظر ظرفیت کافی باشد، فرکانس رم اهمیت کمتری نسبت به زمان تأخیر دارد. رم چندین تایمینگ یا زمان تأخیر متعدد دارد که مهم‌ترین تأخیرها به صورت چهار عدد بیان می‌شود و در نهایت فقط اولین تأخیر مهم در مشخصات خلاصه شده رم ذکر می‌شود.
اگر تأخیر رم بر حسب نانوثانیه محاسبه شود و نه بر حسب تعداد سیکل کلاک، هر چقدر تأخیر کمتر باشد، احتمالاً رم برای اجرای سریع‌تر بعضی از برنامه‌ها و اغلب بازی‌ها مناسب‌تر است. اما در برنامه‌های محاسبات مهندسی و رندرینگ و تدوین ویدیو، پهنای باند رم مهم‌تر است و نه تأخیر.
اما در مورد تأخیر: به عنوان مثال رم DDR4 با سرعت 3200 مگاهرتز و تأخیر CL16، احتمالاً تأخیر بالاتری نسبت به رم DDR4 با سرعت 2400 و تأخیر CL10 است!
برای تخمین ساده زمان تأخیر می‌توانید سرعت رم بر حسب مگاهرتز را بر زمان تأخیر تقسیم کنید و هر چه عدد کوچک‌تر باشد، تأخیر رم بر حسب نانوثانیه کمتر است.
به عنوان مثال در رم با فرکانس 3200، هر سیکل کلاک 0.3125 نانوثانیه است و تأخیری در حد 16 سیکل کلاک، معادل ۵ نانوثانیه است. در مقابل تأخیری در حد ۱۰ سیکل کلاک در رم ۲۴۰۰ مگاهرتزی معادل 4.16 نانو ثانیه است که کمتر است.
فراموش نکنید که در سیستم جدید برای استفاده از حداکثر فرکانس رم به تنظیمات مادربورد مراجعه کنید و یکی از پروفایل‌های XMP یا اورکلاک خودکار رم طبق تنظیمات سازنده را فعال کنید.
سیاره‌ی آی‌تی