تاریکی دشمن عکاسی است، یا بهتر است بگوییم تاریکی عکاسی را مشکل می‌کند و باید اصول عکاسی در تاریکی را بدانیم. از تنظیم صحیح سرعت شاتر و گشادگی نسبی دیافراگم دوربین گرفته تا انتخاب ISO مناسب و ترکیب‌بندی جالب و خلاقانه‌ی سوژه‌ی اصلی و پس‌زمینه. گاهی در شرایط تاریک بدون داشتن مهارت بالا هم می‌توان عکس‌های خوبی گرفت اما همیشه این‌طور نیست. برای عکاسی حرفه‌ای در محیط کم‌نور و تاریک، داشتن تجربه و دانش عکاسی ضروری است.
در این مقاله می‌خواهیم اصول کلی عکاسی در محیط تاریک را مرور کنیم و با نحوه‌ی انتخاب صحیح پارامترهای مثلث عکاسی آشنا شویم.
مثلث عکاسی یا سه ویژگی اصلی تنظیمات دوربین و لنز
حساسیت نورسنجی یا ISO
قبل از هر چیز بهتر است کمی در مورد مثلث عکاسی صحبت کنیم. حساسیت نورسنجی یا ISO اولین فاکتور است. هر چه ایزو یا حساسیت بالا برود، عکس روشن‌تر می‌شود و در کنار روشنایی بیشتر، نویز هم بالا می‌رود. حساسیت نورسنجی مثل ضریب تقویت سیگنال است. هر چه بزرگ‌تر انتخاب شود، سیگنال ضعیفی که در اثر برخورد نور به حسگر دوربین ایجاد شده، بزرگ‌تر می‌شود و عکس روشن‌تر خواهد شد. علت بروز نویز این است که با یک ضریب بزرگ، حتی سیگنال‌های اشتباه که بر اثر پایین بودن دقت حسگر و تداخل سیگنال و ... ایجاد شده‌اند هم به سیگنال قوی تبدیل می‌شوند.
بنابراین ISO هر چه پایین‌تر انتخاب شود بهتر است مگر آنکه نتوان با دو رأس دیگر مثلث عکاسی کنار آمد و عکسی با کیفیت خوب گرفت.
گشادگی نسبی دیافراگم یا دیافراگم نسبی یا عدد F
منظور از دیافراگم، دریچه‌ی عبور نور است. هر چه دیافراگم بزرگ‌تر باشد، نور بیشتری عبور می‌کند. اما صبر کنید! دیافراگم بزرگ‌تر به معنی روشنایی بیشتر تصاویر نیست! در حقیقت اگر حسگر دوربین بزرگ باشد، طبعاً دیافراگم هم بزرگ‌تر است. بنابراین اینکه دیافراگم بزرگ است یا نه، امری نسبی است. لذا برای بیان گشادگی دریچه‌ی دیافراگم از عدد F استفاده می‌شود. قطر دیافراگم بر فاصله‌ی کانونی لنز تقسیم می‌شود و دیافراگم نسبی به دست می‌آید.
هر چه دیافراگم نسبی بزرگ‌تر باشد، روشنایی بیشتری در عکس‌ها خواهیم داشت.
اثر دیگر دیافراگم نسبی بر مقوله‌ی عمق میدان است. اگر دیافراگم نسبی کوچک باشد، مثلاً دیافراگم نسبی در حد F/15 تا F/30، در این صورت عمق میدان زیاد می‌شود و این یعنی تمام محیط در فوکوس قرار می‌گیرد! دیافراگم باز مثل F/2 نیز به این معنی است که فقط بخشی از تصویر که نزدیک‌تر است، در فوکوس قرار می‌گیرد.
بنابراین برای تهیه کردن عکسی که روشنایی کافی داشته باشد و تمام محیط در فوکوس قرار گیرد، به دیافراگم نسبی پایین نیاز است و این یعنی جذب نور مشکل می‌شود و به دوربینی مرغوب با حسگر فول فریم یا APS-C نیاز داریم.
سرعت شاتر یا زمان شاتر
سرعت شاتر که معمولاً بر حسب ثانیه بیان می‌شود و در واقع زمان شاتر است، مدت زمانی که نور اجازه‌ی برخورد با حسگر دوربین را دارد، تعیین می‌کند. هر چه زمان بیشتر باشد، روشنایی عکس بیشتر خواهد شد.
از طرفی اگر دوربین یا سوژه در حرکت باشد، آثار لرزش و حرکت را بیشتر خواهیم دید.
در محیط تاریک، ISO و زمان شاتر و دیافراگم نسبی را چطور تنظیم کنیم؟
اولین موضوع انتخاب لنز است. از لنزی با دیافراگم هر چه بازتر استفاده کنید. لنزی با دیافراگم بازتر برای اینکه تمام محیط در فوکوس قرار بگیرد مناسب نیست اما در محیط تاریک نور کم است و به ناچار باید از لنزی با دیافراگم باز استفاده کرد.
توصیه می‌شود که از لنزی با عدد F پایین‌تر از ۴ استفاده کنید. از طرفی بهتر است لنز دیافراگم بازتر از F/2.4 نداشته باشد. خوشبختانه لنز‌های مرغوب با F/4 الی F/1.8 و فاصله‌ی کانونی ۵۰ یا ۳۵ میلی‌متر قیمتی در حد ۱۵۰ دلار دارند و انواع ارزان‌تری نیز موجود است.
موضوع بعدی انتخاب ISO است. ایزو را بسته به سوژه و نوع عکاسی انتخاب کنید. ایزوی بالا روشنایی عکس را بیشتر می‌کند اما نویز هم زیاد می‌شود و این یک مشکل اساسی است. بنابراین اگر سوژه و دوربین کم‌تحرک هستند، ایزو را در پایین‌ترین سطح ممکن مثل ۵۰ یا ۱۰۰ قرار دهید.
در دوربین‌های پیشرفته برای عکاسی با ISOی بسیار بالا، مراحل پس‌پردازشی خاصی در نظر گرفته شده تا نویز افزایش پیدا نکند و حتی با فیلتر کردن شدید، نویز کمتر شود. به تیرگی کوه و تپه در تصویر زیر توجه کنید و در عین حال به آسمان و ستارگان دقت کنید.
سرعت شاتر یا در حقیقت زمان شاتر هم مقوله‌ی بسیار مهمی است. دوربین‌های DSLR معمولاً می‌توانند زمان شاتر را در حد ۱۵ یا ۳۰ ثانیه و حتی بیشتر تنظیم کنند. با این زمان طولانی، حتی روشنایی اندکی ماه و ستارگان هم به خوبی جذب حسگر دوربین می‌شود و می‌توان از آسمان شب هم به خوبی عکاسی کرد. اما توجه کنید که دوربین روی سه‌پایه یا تکیه‌گاهی ثابت بی‌حرکت باشد و از طرفی سوژه یا منظره حرکت نداشته باشد.
به تصاویر زیر توجه کنید و اثر استفاده از زمان شاتر طولانی‌تر در کاهش نویز و بهبود کیفیت عکس را بررسی کنید.
در تاریکی از فوکوس دستی استفاده کنید
در عکاسی از محیطی که تاریک است، بهتر است اقسام فوکوس خودکار را رها کنید. فوکوس خودکار به روش تشخیص فاز یا به کمک تابش مادون قرمز و لیزر، هیچ‌یک همیشه درست عمل نمی‌کنند. بهتر است به فوکوس دستی عادت کنید و تجربه‌ی خود در استفاده از این حالت فوکوس را بالا ببرید. در این صورت به راحتی فوکوس دوربین را روی بخشی از منظره‌ی پیش‌رو که نیاز است در فوکوس قرار گیرد، تنظیم خواهید کرد.
در تاریکی از سوژه‌ی متحرک عکاسی نکنید
در محیط تاریک اگر سوژه‌ی عکاسی متحرک باشد، تنها راه عکاسی استفاده از ISOی بالا است و به دنبال آن می‌بایست نویز عکس را در نرم‌افزارهای ویرایش عکس، از بین برد. کار پیچیده و زمان‌بری است. شاید خرید یک دوربین فول فریم که حسگری غول‌آسا دارد، بهتر باشد.
انتخاب زاویه‌ی عکاسی با توجه به روشنایی‌ها
در محیط تاریک می‌بایست از کوچک‌ترین منابع نور و ضعیف‌ترین روشنایی‌ها به نحو احسن استفاده کرد. نباید منابع نور پشت سوژه‌ها قرار بگیرد مگر آنکه به دنبال ترکیب‌بندی خاصی باشیم. بهتر است منابع نور پشت دوربین باشند و از روشنایی‌ها کمال استفاده را ببرید.
روشنایی مصنوعی و موضعی که توسط فلاش دوربین ایجاد می‌شود، در عکاسی پرتره یا عکاسی از وسایل کوچک مفید است اما در عکاسی از مناظر بهتر است فلاش را فراموش کنید! محیط تاریک بهتر از محیطی است که بخش مرکزی و نزدیک به دوربین روشن است و سایر بخش‌ها در تیرگی کامل فرو رفته است.
اگر به روشنایی فلاش دوربین نیاز دارید، بهتر است آن را با استفاده از ورقه‌های پلاستیکی پراکنده و یکنواخت کنید.
سه‌پایه در عکاسی از محیط شب ضروری است
در تاریکی شب همیشه سه‌پایه مفید واقع می‌شود چرا که معمولاً زمان شاتر بالاست و لرزش‌های اندک دوربین هم اثر زیادی در کیفیت عکس‌ها می‌گذراند. حتی فشار دادن دکمه‌ی شاتر هم لرزش نامطلوب ایجاد می‌کند. بهتر است از شاتر اکسترنال استفاده کنید تا دوربین نلرزد و این لزوم استفاده از سه‌پایه را دوچندان می‌کند. بنابراین بهتر است سه‌پایه‌ی خوبی تهیه کنید و حتی‌الامکان شاتر اکسترنال خریداری کنید.
بزرگنمایی دیجیتال و آپتیکال ممنوع!
در محیط تاریک استفاده از زوم دیجیتال و آپتیکال و هر نوع زوم دیگری توصیه نمی‌شود! با زوم دیجیتال عکس برش می‌خورد و همیشه کیفیت کمتر از حالت بدون زوم است. با زوم آپتیکال نیز آثار لرزش دوربین بیشتر می‌شود. بنابراین از این روش‌ها استفاده نکنید.
اگر به بزرگ‌تر کردن سوژه نیاز دارید، تا جایی که ممکن است به آن نزدیک شوید و از فاصله‌ی کم عکاسی کنید. به عبارت دیگر با پای خود زوم کنید!
عکاسی با فرمت RAW در تاریکی شب بهتر است
در تاریکی شب بهتر است استفاده از فرمت jpeg و در حقیقت عکس‌هایی که پردازش و بهینه شده‌اند را کنار بگذارید و حتی‌الامکان تصاویر را به صورت خام یا با فرمت RAW ذخیره کند. فرمت RAW یا خام به این معنی است که عکس‌ها پردازش نمی‌شوند و طبعاً پس از عکاسی، پردازش و بهینه‌سازی لازم است. با نرم‌افزارهای تخصصی مثل فتوشاپ می‌توان بهتر از دوربین‌ها و گوشی‌ها عکس را ویرایش و بهینه کرد و در نهایت به صورت jpg ذخیره نمود.
بد نیست مقاله‌ای که در باب روش‌های فشرده‌سازی تصاویر در دوربین‌های حرفه‌ای تهیه کردیم را مطالعه فرمایید: