فوکوس کردن یکی از مهارت‌های پایه‌ای و بسیار اساسی در عکاسی است. اگر در تنظیم فوکوس ماهر شوید، یک قدم بزرگ در عکاسی حرفه‌ای برداشته‌اید. منظور از فوکوس کردن صحیح این است که بخش‌های خاصی از آنچه روبروی دوربین است، کاملاً واضح باشد و مات یا تار به نظر نرسد. ممکن است تمام منظره‌ی روبرو مقصود شما باشد و ممکن است پیش‌زمینه یا پس‌زمینه موردتوجه شما باشد. این که فوکوس روی چه بخش‌هایی تنظیم شود، موضوع دیگری است.
در این مقاله به معرفی روش‌های فوکوس خودکار یا AF و همین‌طور فوکوس دستی یا MF در دوربین‌ها می‌پردازیم که برای هر عکاسی ضروری است. با ما باشید.
فوکوس در عکس‌ها و جلب توجه بیننده
معمولاً بخش‌هایی از عکس که در فوکوس کامل است، مورد توجه بیننده قرار می‌گیرد. لبه‌ی اجسام و طرح و نقش‌ها در بخش‌هایی که فوکوس کامل و صحیح صورت گرفته، تند و تیز یا Sharp است و اثری از تار شدن مرزها دیده نمی‌شود. در مقابل بخش‌هایی که تار هستند، به دلیل تنظیماتی که عکاس انتخاب کرده و عمداً تار شده‌اند. به این ترتیب بیننده کمتر روی این بخش‌ها متمرکز می‌شود.
برای تنظیم فوکوس می‌توانید از روش خودکار یا Auto Focus یا روش دستی یا Manual Focus استفاده کنید که هر یک کاربری خاصی دارد و مزایا و معایب هر دو روش را باید در نظر گرفت.
به عنوان مثال در تصویر فوق هم قوری چینی و هم فنجان در فوکوس قرار گرفته‌اند. هیچ یک تار نیست و کسی که سریعاً نگاهی به عکس بیاندازد، ابتدا متوجه هر دو سوژه و زیبایی هر دو می‌شود.
نمونه‌ی بعدی با کمی تغییر در تنظیمات فوکوس ثبت شده به طوری که فنجان در فوکوس نیست. در Focus نبودن فنجان به معنی کمتر دیده شدن آن است. در این صورت توجه بیننده بیشتر روی قوری متمرکز می‌شود.
نمونه‌ی بعدی به نوعی فاجعه‌ی عکاسی است چرا که عکاس تنظیمات را درست انجام نداده و هیچ یک از سوژه‌ها و حتی زمینه‌ی تصویر واضح نیست! حتی اگر عکاس بخواهد عمداً تمام عکس را تار کند هم این کار باید با توجه به شرایط صورت بگیرد و هدف خاصی دنبال شود اما در این عکس به نظر می‌رسد که صرفاً عکاس مبتدی بوده و تنظیمات را صحیح انجام نداده است.
تفاوت فوکوس دستی و خودکار یا Manual Focus و Auto Focus
اغلب دوربین‌های DSLR و بدون آینه و حتی دوربین‌های Point and Shoot که به آنها دوربین Compact به معنی کوچک نیز گفته می‌شود، تنظیماتی برای فوکوس دستی و فوکوس خودکار دارند.
این روزها حتی گوشی‌های رده‌اول که دوربین قدرتمندی دارند هم هر دو قابلیت فوکوس دستی و فوکوس خودکار را در اختیار کاربر می‌گذارند تا بسته به شرایط و سلیقه، عکس‌های جالب و هنری ثبت کند. البته در گوشی‌ها با توجه به متعدد بودن اپلیکیشن‌های ویرایش عکس، می‌توانید به سادگی زمینه‌ی عکس را تار کنید یا بخش‌هایی را حذف و ویرایش کنید.
اگر اپلیکیشن Camera یا دوربین که سازنده‌ی گوشی ارایه کرده، قابلیت فوکوس دستی نداشته باشد هم می‌توانید از اپلیکیشن‌های عکاسی حرفه‌ای مثل Open Camera استفاده کنید.
بنابراین قبل از هر چیز باید تنظیمات فوکوس دستی یا خودکار را در محصولی که استفاده می‌کنید، پیدا کنید. در دوربین‌های حرفه‌ای که لنزهای مرغوب و بزرگی رویشان نصب می‌شود، معمولاً چرخش حلقه‌ای روی لنز موجب تغییر کردن فوکوس دوربین می‌شود. در واقع باید از نمایشگر LCD یا چشمی که منظره‌یاب گفته می‌شود، به پیش‌نمایش عکس نگاه کرد و این حلقه را چرخاند تا فوکوس به شکلی که مطلوب است، تنظیم شود. این کار کمی زمان‌بر است، حتی برای عکاسی حرفه‌ای که می‌داند برای فوکوس روی فواصلی مثل ۱ متر و ۲ متر، رینگ تنظیم فوکوس باید روی چه عددی قرار بگیرد.
اما اگر حالت فوکوس خودکار یا به اختصار AF را فعال کنید، سرعت عمل به مراتب بیشتر می‌شود چرا که دوربین به صورت خودکار و بسیار سریع، فرآیند فوکوس را انجام می‌دهد. البته در این روش هم تنظیماتی وجود دارد و همین‌طور باید ناحیه‌ای که قرار است فوکوس روی آن تنظیم شود را به درستی انتخاب کنید.
برای فعال کردن حالت فوکوس خودکار یا دستی در دوربین‌های حرفه‌ای، معمولاً کنار لنز یک سوییچ دوحالته وجود دارد که در کنار آن حروف A و M یا AF و MF درج شده است. برای حالت فوکوس خودکار، از A یا AF استفاده کنید.
نقاط کانونی اساس فوکوس خودکار
فوکوس خودکار یا AF مبتنی بر Focal Points یا نقاط فوکوس است. یک نقطه‌ی فوکوس، ناحیه‌ای از حسگر است که دوربین آن ناحیه را در فوکوس کامل قرار می‌دهد. بسته به مدل دوربینی که در اختیار شماست، تعداد نقاط کانونی متفاوت است و همین‌طور ممکن است دست شما در انتخاب نقاط کانونی کاملاً باز باشد یا محدودیت‌هایی داشته باشید. به عنوان مثال دوربین‌های Nikon معمولاً بین ۱ الی ۵۱ نقطه‌ی کانونی دارند و کاربر حین عکاسی می‌تواند با انتخاب ناحیه‌ی موردنظر، تعدادی از این نقاط کانونی را برای تنظیم فوکوس انتخاب کند.
حالت‌ها یا Modeهای فوکوس خودکار
در دوربین‌های مختلف، نام‌های مختلفی برای حالت‌های فوکوس خودکار انتخاب شده است و بین برندهای نیکون، کانن و سونی و غیره، تفاوت‌هایی دیده می‌شود. اما اصول کلی یکسان است.
- حالت AF-S در محصولات نیکون به معنی Single Area یا یک ناحیه‌ی فوکوس است.
- حالت AF-C یا Continuous Focus به معنی فوکوس پیوسته است.
- Single/Continuous Hybrid Mode یا AF-A به معنی فوکوس هیبریدی یا ترکیبی روی یک ناحیه به صورت پیوسته است.
حالت‌های دیگری نیز در برخی برندها وجود دارد که برای دریافت اطلاعات بیشتر، باید از دفترچه راهنمای محصول یا وب‌سایت رسمی سازنده استفاده کرد. برای انتخاب کردن این حالت‌های اتوفوکوس، ممکن است سوییچ یا دکمه‌ی چرخان روی بدنه‌ی دوربین وجود داشته باشد و همین‌طور ممکن است در منوها تنظیماتی در نظر گرفته شده باشد.
در دوربین حرفه‌ای D7000 نیکون، سوییچی برای این مهم در نظر گرفته شده است:
به عنوان مثال در دوربین D3100 نیکون، برای تغییر روش فوکوس خودکار می‌توانید از منو استفاده کنید:
فوکوس خودکار تک‌ناحیه‌ای یا Single Area
در حالت Single Area یا فوکوس یک ناحیه‌ای که ساده‌ترین حالت است، با فشار دادن دکمه‌ی شاتر تا نیمه‌ی مسیر، فوکوس خودکار تنظیم می‌شود و اگر شاتر را تا انتها فشار دهید، عکاسی صورت می‌گیرد. این روش برای حالتی مفید است که حرکت سوژه‌ی عکاسی کم باشد و به عنوان مثال بخواهید از منظره‌ای ثابت و کم‌تحرک عکاسی کنید.
AF-S نه تنها برای عکاسی از مناظر و معماری، بلکه برای عکاسی پرتره هم مفید است، به شرط آنکه شخصی که از وی عکس می‌گیرید، نسبتاً ثابت باشد.
فوکوس خودکار پیوسته یا Continuous Focus
در عکاسی از اجسام متحرک مثل خودروها، اشخاص و صحنه‌های ورزشی، کودکان، حیوانات، گیاهانی که در اثر باد حرکت میکنند و بسیاری موارد دیگر، بهترین روش این است که فوکوس پیوسته را فعال کنید. در این صورت اگر شاتر را تا نیمه فشار دهید، دوربین روی سوژه قفل می‌کند و حرکت آن را دنبال می‌کند. به این ترتیب اگر سوژه کمی دورتر یا نزدیک‌تر شود، دوربین سریعاً فوکوس را روی آن تنظیم می‌کند.
فوکوس خودکار تک‌ناحیه‌ای و پیوسته یا هیبریدی
در این حالت دوربین به صورت خودکار و هوشمندانه وضعیت را می‌سنجد و یکی از حالت‌های تک‌ناحیه‌ای یا پیوسته را انتخاب می‌کند. بنابراین این حالت برای افراد مبتدی بهترین گزینه است اما گاهی مواقع دوربین تصمیم اشتباه می‌گیرد و همین‌طور کنترل کاملی روی تنظیمات مثل میزان پرتوگیری یا جذب نور و به زبان دیگر Exposure ندارید.
تنظیم ناحیه‌ی فوکوس یا Focus Area
ناحیه‌ی فوکوس با تعداد نقاط فوکوس و شیوه‌ی استفاده از نقاط مرتبط است. پس از انتخاب کردن هر یک از حالت‌های فوکوس خودکار، می‌توانید ناحیه‌های مختلفی را انتخاب کنید.
- حالت Single-point AF که تقریباً در هر دوربینی وجود دارد، حالت پیش‌فرض است و در این حالت فقط یک نقطه‌ی فوکوس انتخاب می‌شود. می‌توانید این نقطه را در منظره‌یاب یا با تپ روی نمایشگر لمسی برخی مدل‌ها، به صورت دستی انتخاب کنید.
- حالت بعدی Dynamic AF-Area است که یک نقطه را برای فوکوس انتخاب می‌کنید اما اگر سوژه حرکت کند، دوربین ناحیه‌ی فوکوس را به صورت دینامیک و پویا تغییر می‌دهد. در برندهای مختلف ممکن است عنوان این گزینه متفاوت باشد و به عنوان مثال از Subject Tracking و لغت‌های دیگر استفاده شود. اگر حرکت شدید باشد یا سوژه ناگهان دور و نزدیک شود، طبعاً این روش مناسب نیست و دقت فوکوس از بین می‌رود. در برخی دوربین‌های حرفه‌ای می‌توانید تعداد نقاط مجاور سوژه را به صورت دستی نیز انتخاب کنید. ۹ نقطه برای انتخاب ناحیه‌ی کوچک و ۲۱ نقطه برای ناحیه‌ای بزرگ‌تر، مناسب است.
- نوع دیگری از سبک دنبال کردن سوژه با عنوان 3D نیز در برخی مدل‌ها موجود است. در این حالت حتی اگر سوژه از ناحیه‌ی نقاط کانونی نیز خارج شود، دوربین موقعیت آن را دنبال می‌کند. البته عکاسی با فعال کردن این حالت، کندتر صورت می‌گیرد چرا که تخمین حرکات، پردازش بیشتری نیاز دارد.
حالت‌های دیگری برای تنظیم ناحیه‌ی فوکوس در دوربین‌های برندهای مختلف وجود دارد، مثل حالت فوکوس روی چهره یا Face-Priority AF و انتخاب خودکار ناحیه‌ی فوکوس یا Auto-Area AF Mode و همین‌طور حالت گروهی یا Group-Area Mode، اما دو حالت تک‌نقطه‌ای و دنبال کردن سوژه، گزینه‌های اصلی و پرکاربرد هستند.
خلاصه‌ای از ناحیه‌ی فوکوس در حالت AF-S و AF-C اغلب دوربین‌های نیکون به صورت زیر است، برای اطلاعات بیشتر بسته به مدل دوربین، می‌بایست از گوگل یا وب‌سایت رسمی سازنده‌ی محصول و همین‌طور دفترچه‌ی راهنمای دوربین کمک بگیرید.
sleeklensسیاره‌ی آی‌تی