این روزها برای ریکاوری کردن ویندوز، پارتیشنبندی، بکاپ گرفتن، ویروس‌کشی و غیره، می‌توان از دیسکهای بوت‌ابل استفاده کرد و حتی در سیستمی که ویندوز به درستی بوت نمی‌شود، تعمیرات لازم را انجام داد. برخی از نرم‌افزارهایی که به شکل دیسک بوت‌ابل ارایه می‌شود، مبتنی بر محیط پیش از نصب ویندوز یا به عبارت دیگر Windows PE طراحی شده و برخی دیگر مبتنی بر لینوکس است.
در ادامه با ویندوز PE و کاربردهای آن بیشتر آشنا می‌شویم.
آشنایی با Windows PE
کاربران حرفه‌ای ویندوز، برای مواقع خاصی که ویندوز درست اجرا نمی‌شود یا به کلی بوت نمی‌شود، پیش‌بینی‌های لازم را می‌کنند و پیشاپیش از وضعیت سالم و سلامت سیستم، بکاپ تهیه می‌کنند. برای بکاپ گرفتن می‌توان از نرم‌افزارهای مختلفی استفاده کرد. برخی از نرم‌افزارها به صورت دیسک بوت‌ابل منتشر می‌شوند. به عبارت دیگر می‌توانید فایل ISO دیسک بوت‌ابل نرم‌افزار را دانلود کنید و روی CD یا DVD رایت کنید. حتی اگر ویندوز بالا نیاید، می‌توانید دیسک بوت‌ابل را در درایو نوری قرار دهید و وارد محیط ریکاوری شوید. سپس فایل بکاپ را انتخاب کرده و وضعیت سیستم را به حالت سابق بازگردانی کنید. نکته‌ی جالب این است که بسیاری از نرم‌افزارهای ریکاوری کردن و بکاپ‌گیری، دیسک بوت‌ابل مبتنی بر ویندوز PE دارند.
در ویندوز ۱۰ و ویندوز ۸ قابلیت ایجاد دیسک تعمیر و درایو ریکاوری نیز وجود دارد.
منظور از Windows PE، محیط قبل از نصب ویندوز یا به عبارتی Windows Preinstallation Environment است. به کمک ویندوز PE می‌توانید از برخی قابلیت‌های هسته‌ی ویندوز استفاده کنید، بدون آنکه سیستم عامل نصب کرده باشید. درست مثل بسیاری از توزیعات لینوکس که به صورت Live قابل استفاده هستند. به عبارت دیگر برای تست کردن یا کارهایی نظیر کپی کردن فایل و فولدرها، می‌توانید برخی از توزیعات لینوکس نظیر Ubuntu را به صورت لایو و بدون نصب کردن، اجرا کنید.
دیسک ریکاوری مبتنی بر Windows PE، امکانات زیادی در اختیار شما قرار می‌دهد. به موارد زیر توجه کنید:
- می‌توانید درایوهای هارددیسک یا SSD را پارتیشنبندی کرده و برای نصب کردن ویندوز آماده کنید.
- می‌توانید ویندوز ۱۰ را نصب کنید یا ویندوزی که نصب شده و مشکل پیدا کرده را تعمیر کنید.
- اگر ویندوز بالا نیاید، می‌توانید با استفاده از دیسک ریکاوری، فایل‌ها و فولدرهایی که لازم دارید را کپی کنید.
- امکان استفاده از ابزارهای مختلف مربوط به تعمیر و ریکاوری وجود دارد.
- برای تعمیر کردن درایورها و بروزرسانی می‌توانید از دیسک ریکاوری استفاده کنید.
دقت کنید که می‌توانید دیسک تعمیر را روی فلش‌درایو USB یا هارد اکسترنال به صورتی که بوت‌ابل باشد، کپی کنید. برای این کار می‌بایست از نرم‌افزارهای خاصی نظیر YUMI استفاده کنید.
دیسک ریکاوری بوت‌ابل چطور کار می‌کند؟
دیسک ریکاوری بر اساس هسته‌ی ویندوز طراحی شده و کار را آغاز می‌کند. دیسک ریکاوری مبتنی بر ویندوز، برای کار با برخی قابلیت‌های ویندوز نظیر فایل‌های Batch و اسکریپت‌های ویندوزی و نرم‌افزارهای ویندوزی بسیار عالی است. در واقع اگر از دیسکهای بکاپ و ریکاوری مبتنی بر لینوکس استفاده کنید، نمی‌توانید نرم‌افزارهای ویندوزی و اسکریپت‌های ویندوزی را اجرا کنید.
علاوه بر دیسک تعمیر ویندوز ۱۰، دیسکهای بوت‌ابل مختلفی بر اساس Windows PE ساخته شده است و کاربردشان متفاوت است. به عنوان مثال ممکن است دیسک نجات یا Rescue Disk یک آنتی‌ویروس، مبتنی بر ویندوز PE طراحی شده باشد یا به همین ترتیب دیسک پارتیشنبندی خاصی بر اساس ویندوز PE ساخته شده باشد.
برخی از دیسکهای بوت‌ابل شامل مجموعه‌ای از ابزارهای امنیتی، بکاپ و ریکاوری، پارتیشنبندی، عیب‌یابی و تعمیر است و بیشتر نرم‌افزارها متن باز و کاملاً رایگان است. این نوع دیسکهای بوت‌ابل برای کاربران حرفه‌ای ویندوز بسیار مفید و جذاب است. افرادی که کارشان تعمیرات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است، معمولاً مجموعه‌ای از این نوع دیسک‌ها را به صورت مولتی‌بوت، روی هارد اکسترنال دارند و برای تعمیر سیستم‌هایی که ویندوز درست بالا نمی‌آید یا به کلی بوت نمی‌شود، استفاده می‌کنند.
گاهی برای از بین بردن آثار یک ویروس مدرن، باید خارج از محیط ویندوز اسکن انجام داد و فایل‌های آلوده را پاکسازی کرد. برای این منظور از دیسک نجات آنتی‌ویروس‌های مختلف استفاده می‌شود که بعضاً مبتنی بر ویندوز PE است.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، دیسکهای بوت‌ابل معمولاً به شکل فایل ISO در سایت‌ها برای دانلود قرار داده می‌شوند. با توجه به اینکه این روزها قیمت درایوهای USB نسبتاً کم است و روی هر سیستمی، یک یا چند پورت USB موجود است، معمولاً این نوع دیسک‌ها به صورت بوت‌ابل روی فلش‌درایوهای USB کپی می‌شود. البته در برخی سیستم‌ها درایو نوری به کلی وجود ندارد! در این صورت تنها راه تعمیر، استفاده از فلش‌درایو یا هارد اکسترنال است که به پورت USB متصل می‌شود.
دقت کنید که مایکروسافت Windows PE را برای تعمیرات و موارد خاص طراحی کرده و نمی‌توانید از آن به عنوان سیستم عامل اصلی استفاده کنید. در واقع پس از بوت کردن ویندوز PE، سه روز فرصت دارید، پس از آن می‌بایست سیستم را ری‌استارت کنید. در زمان ری‌استارت کردن، فایل‌ها ریست می‌شود و تنظیمات سفارشی‌سازی به حالت پیش‌فرض برمی‌گردد. البته اگر فایلی را روی کامپیوتر ذخیره کرده باشید یا تغییراتی در پارتیشن‌ها اعمال کرده باشید، ریست نمی‌شود.
معرفی بهترین دیسکهای تعمیرات مبتنی بر Windows PE
هر دیسک تعمیری که دانلود می‌کنید، کاربرد خاصی دارد و می‌بایست به توضیحاتی که سازنده در مورد نحوه‌ی استفاده کردن از آن منتشر کرده، توجه کنید.
در ادامه به تعدادی از دیسک‌ای تعمیرات و ابزارهای کاربردی که مبتنی بر Windows PE طراحی شده، می‌پردازیم.
دیسک بکاپ و ریکاوری Paragon
دیسک بوت‌ابل Paragon Backup & Recovery Community Edition که البته نسخه‌های مختلف و مشابه دیگری نیز دارد، بر اساس Windows PE طراحی شده و کاربرد آن بکاپ گرفتن از هارددیسک و SSD و ریکاوری کردن در مواقع ضرورت است. البته چند ابزار مفید و کاربردی دیگر نیز در آن پیش‌بینی شده که به تعمیرات HDD یا SSD مربوط می‌شود.
ساخت دیسک تعمیر سفارشی با AOMEI PE Builder
برای ساخت دیسک ریکاوری سفارشی با استفاده از دیسکهای مبتنی بر Windows PE می‌توانید از نرم‌افزاری به اسم AOMEI PE Builder استفاده کنید. علاوه بر این می‌توانید کار را از صفر شروع کنید و دیسک تعمیر خودتان را بسازید و در آن ابزارهای مختلف شامل محصولات نرم‌افزاری AOMEI اضافه کنید. این نرم‌افزار کاملاً رایگان است.
مجموعه نرم‌افزار همه‌فن‌حریف Hiren BootCD PE
دیسک بوت‌ابل معروف Hiren Boot CD که البته نسخه‌ی بروز شده‌ی آن با عنوان Hiren Boot DVD نیز منتشر شده، شامل تعداد زیادی نرم‌افزار رایگان و متن باز برای کارهای مختلف است. در این مجموعه حتی ویندوز XP لایو و ویندوز ۷ لایو نیز دیده می‌شود که در مواقع خرابی کامپیوتر برای کپی کردن آسان فایل و فولدرها، کاربرد دارد. نسخه‌ای از Hiren Boot CD با عنوان Hiren’s BootCD PE منتشر شده که در واقع بر اساس ویندوز PE طراحی شده است. اگر نسخه‌ی اصلی روی سیستم شما درست بوت نمی‌شود، می‌توانید این نسخه را تست کنید.
مزیت دیگری که در Hiren’s BootCD PE دیده می‌شود، بروزرسانی آن توسط جمعی از کاربران حرفه‌ای است. لذا شاید برخی از ابزارهای مفیدتر و بهتر در آن موجود باشد که در نسخه‌ی اصلی و قدیمی وجود ندارد.
maketecheasierسیاره‌ی آی‌تی